Συλλογές
Τίτλος Κριτήρια επιλογής φορέων αλλαγής: ο ρόλος και η συνεισφορά τους στη διαμόρφωση απόψεων απέναντι στην αλλαγή και στην επιτυχή έκβασή της
Δημιουργός Γκούρας, Αθανάσιος
Συντελεστής Νικολάου, Ιωάννης
Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας
Τύπος Text
Φυσική περιγραφή 593σ.
Γλώσσα el
Περίληψη Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι να εντοπίσει και να προτυποποιήσει τα χαρακτηριστικά εκείνα που διακρίνουν το ρόλο του φορέα αλλαγής από τους άλλους ρόλους μέσα στον οργανισμό που βιώνει οργανωσιακές αλλαγές. Με αυτό τον τρόπο τα χαρακτηριστικά αυτά μπορούν να αποτελέσουν τα ουσιαστικά κριτήρια μέσα από τα οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί η κατάλληλη επιλογή ατόμων, είτε εντός είτε εκτός του οργανισμού, ώστε να διασφαλιστούν τα αποτελέσματα και η θετική έκβαση της αλλαγής. Η παρούσα διδακτορική έρευνα προσπαθεί να διερευνήσει τις πραγματικές συμπεριφορές των φορέων αλλαγής που αποτελεί και το βασικότερο στόχο της, υιοθετώντας την αντίληψη ότι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα δεν μπορούν να αποτελέσουν, και στην πραγματικότητα δεν αποτελούν, τους μοναδικούς παράγοντες διαμόρφωσης των συμπεριφορών και κατά συνέπεια διαμόρφωσης των συνθηκών επίτευξης επιτυχών οργανωσιακών αλλαγών. Δεδομένου του γεγονότος ότι οι περισσότερες αλλαγές αποτυγχάνουν εξαιτίας της μη προσοχής στους φορείς και κατά συνέπεια στους αποδέκτες της αλλαγής αλλά και η έλλειψη επιστημονικής μεθόδου επιλογής τέτοιων ατόμων για ρόλους σχετικούς με την αλλαγή (π.χ. Anderson, Lievens, van Dam, & Ryan, 2004; Hough & Oswald, 2000; Lievens, Van Dam, & Anderson, 2002), αναδεικνύουν την παρούσα ερευνητική προσπάθεια ως ουσιαστική προσέγγιση της οργανωσιακής αλλαγής δίνοντας απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα που τίθενται από τη σύγχρονη βιβλιογραφία και τη διεθνή πρακτική της αλλαγής. Ερωτήσεις όπως, ποιος θα συμμετέχει πρώτος στην ομάδα αλλαγής, πως θα διαλέξουμε άτομα είτε εντός είτε εκτός του οργανισμού για να επιτύχουμε την εφαρμογή της αλλαγής, ποιες είναι οι διαφορές των ατόμων της αλλαγής από τους μάνατζερς, εάν υπάρχουν, αποτελούν ζητήματα που η παρούσα ερευνητική διατριβή επιδιώκει να απαντήσει. Για να καταλήξει κανείς στα κριτήρια για την επιλογή των φορέων αλλαγής πρέπει αρχικά να εντοπίσει τις βασικές θεωρητικές παρατηρήσεις που σχετίζονται με την οργανωσιακή αλλαγή προκειμένου να εντοπιστεί το θεωρητικό υπόβαθρο στο οποίο θα στηριχθεί η μελέτη των φορέων αλλαγής. Εν συνεχεία πραγματοποιείται μια εκτεταμένη προσπάθεια βιβλιογραφικής επισκόπησης των κύριων πηγών για τον ορισμό των φορέων αλλαγής, την τοποθέτηση των φορέων αλλαγής σε πλαίσια μοντελοποίησης και συγκεκριμένων συμπεριφορών που ποικίλουν ανάλογα με το ρόλο που αναλαμβάνουν κάθε φορά μέσα στην οργανωσιακή αλλαγή και τις βασικές κατηγορίες ικανοτήτων που εκδηλώνουν οι φορείς αλλαγής στα οργανωσιακά πλαίσια. Τονίζονται επίσης η σημαντικότητα και η διακριτότητα του ρόλου του φορέα της αλλαγής από άλλους ρόλους μέσα στην αλλαγή και τον οργανισμό και αναλύονται οι ρόλοι που μπορεί να αναλαμβάνει κάθε φορά, ενώ περιγράφονται με λεπτομέρειες οι συμπεριφορές που εκδηλώνουν οι φορείς αλλαγής σε διαφορετικές περιπτώσεις αλλαγής που αντιμετωπίζουν. Εκτός της αναλυτικής περιγραφής των φορέων αλλαγής, απαραίτητη κρίνεται η ανάπτυξη της βιβλιογραφίας και πρακτικής εφαρμογής της επιλογής προσωπικού που στη συνέχεια θα αποτελέσει και τη μεθοδολογία βάσει της οποίας οι φορείς αλλαγής έρχονται στο προσκήνιο κατά τη διάρκεια οργανωσιακών μεταρρυθμίσεων. Στα πλαίσια αυτά εξετάζονται και ο βαθμός στον οποίο επιδρούν στην επιλογή των φορέων αλλαγής παράγοντες όπως το είδος και η φύση της οργανωσιακής αλλαγής την οποία υφίσταται ο οργανισμός, η προηγούμενη εμπειρία από προγράμματα αλλαγής των ατόμων αυτών και η θέση των φορέων αλλαγής στην τυπική ιεραρχία του οργανισμού. Μέσα από την παραπάνω βιβλιογραφική επισκόπηση διαπιστώνεται το έλλειμμα μεθοδολογίας και εργαλείων μέτρησης για την αξιολόγηση των πραγματικών συμπεριφορών των φορέων αλλαγής και των ικανοτήτων και δεξιοτήτων τους προκειμένου να υπάρχει μια ενιαία μεθοδολογία βάσει της οποίας οι φορείς αλλαγής θα πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις για να διατελέσουν το ρόλο τους αυτό. Περιγράφονται στη συνέχεια τόσο ορισμένα χαρακτηριστικά της ψυχομετρικής θεωρίας (Nunnally & Bernstein, 1994) όσο και εξειδικευμένα χαρακτηριστικά των τεστ αξιολόγησης υποθετικών καταστάσεων (SJTs) που θα αποτελέσουν τη βάση για την υλοποίηση ενός νέου εργαλείου μέτρησης των συμπεριφορών των φορέων της αλλαγής. Προκειμένου να δημιουργηθεί ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο μελέτης των φορέων αλλαγής και των κριτηρίων επιλογής τους, επιστρατεύτηκε το θεωρητικό υπόβαθρο της Προσχεδιασμένης Συμπεριφοράς (Ajzen, 1991) και οι εφαρμογές του στην οργανωσιακή αλλαγή προκειμένου να εντοπιστούν οι προβλεπτικοί παράγοντες των συμπεριφορών των φορέων αλλαγής και κατά συνέπεια τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των φορέων αλλαγής που τους οδηγούν να δράσουν ως φορείς αλλαγής. Κριτήρια όπως οι προθέσεις των ατόμων για εκδήλωση συμπεριφορών, απόψεις απέναντι στην αλλαγή, αντιλαμβανόμενος συμπεριφορικός έλεγχος, πεποιθήσεις για την έκβαση της αλλαγής, προσωπικότητα και στάσεις απέναντι στην αλλαγή είναι μερικά από τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν για να προβλεφθούν οι συμπεριφορές των φορέων αλλαγής. Τέλος, πριν κατασκευαστεί το τελικό μοντέλο της επιλογής των φορέων της αλλαγής θα πρέπει να εξεταστεί η επίδραση που ασκούν τα διαφορετικά κριτήρια επιλογής των φορέων της αλλαγής στα αποτελέσματα των αλλαγών και εάν διασφαλίζουν με την ύπαρξή τους την επιτυχή έκβαση των οργανωσιακών αλλαγών. Για το λόγο αυτό εξετάστηκαν με τη μέθοδο των δομικών εξισώσεων (structural equation modeling) οι συσχετίσεις των κριτηρίων με τα αποτελέσματα των αλλαγών. Στο εμπειρικό κομμάτι της έρευνας και αφού αναπτύχθηκαν τόσο το τελικό μοντέλο κριτηρίων επιλογής φορέων αλλαγής όσο και οι ερευνητικές υποθέσεις της διατριβής προς επιβεβαίωση, αναπτύχθηκε ένα ερωτηματολόγιο της μορφής των SJTs που αξιολογεί και μετρά της συμπεριφορές των φορέων αλλαγής. Για να υλοποιηθεί αυτή η διαδικασία ακολουθήθηκαν τα βήματα της κλασσικής ψυχομετρικής θεωρίας προς επιβεβαίωση της εγκυρότητας και αξιοπιστίας του εργαλείου και η συμπεριφορά του εργαλείου μέτρησης με βάση το κριτήριο της απόδοσης (criterion related validity) αλλά και οι προβλεπόμενες εισαγωγικές‐πιλοτικές ποσοτικές και ποιοτικές έρευνες προκειμένου να εξασφαλιστεί και η εγκυρότητα περιεχομένου του ερωτηματολογίου (content validity). Αφού εξασφαλίστηκε η εγκυρότητα και η αξιοπιστία, επιβεβαιώθηκε σε επόμενο επίπεδο το είδος και ο αριθμός των κριτηρίων για την επιλογή των φορέων της αλλαγής καθώς και η συσχέτιση τους με τα αποτελέσματα της αλλαγής. Τα συνολικά συμπεράσματα που εξήχθηκαν από την παραπάνω ανάλυση απέδειξαν ότι κριτήρια όπως οι απόψεις απέναντι στην αλλαγή, οι προθέσεις, ο αντιλαμβανόμενος συμπεριφορικός έλεγχος , οι προσδοκίες από την αλλαγή και ορισμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της προσωπικότητας , μαζί με τις συμπεριφορές των φορέων αλλαγής μπορούν να αποτελέσουν ασφαλή κριτήρια για την επιλογή των φορέων αλλαγής μέσα σε έναν οργανισμό. Επιπλέον, επιβεβαιώθηκε η δομή και επικυρώθηκε το νέο εργαλείο μέτρησης και ως προς το κριτήριο της αποτελεσματικότητας ενώ το συνολικό μοντέλο επιλογής φορέων αλλαγής φαίνεται να επιβεβαιώνει ότι εάν πληρούνται τα κριτήρια αυτά αυξάνονται οι πιθανότητες ο φορέας αλλαγής που θα επιλεγεί να συνεισφέρει ουσιαστικά στη θετική έκβαση της αλλαγής. Από την παραπάνω ανάλυση επιβεβαιώθηκαν επίσης ορισμένα ερωτήματα που είχαν τεθεί τόσο στην παρούσα διατριβή όσο και στην βιβλιογραφία γενικότερα σχετικά με την επίδραση της ιεραρχικής θέσης, της προηγούμενης εμπειρίας και της φύσης της οργανωσιακής αλλαγής στη διαδικασία επιλογής των φορέων αλλαγής. Διαπιστώθηκε δηλαδή ότι οι φορείς αλλαγής μπορεί να εντοπιστούν σε οποιοδήποτε ιεραρχικό επίπεδο μέσα στον οργανισμό, η προηγούμενη εμπειρία τους δεν διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στην επίτευξη του αποτελέσματος και η φύση της αλλαγής δεν επηρεάζει τον τρόπο επιλογής τους, ζητήματα που μένει να επιβεβαιωθούν εκτενέστερα σε μελλοντική έρευνα. Τα αποτελέσματα της έρευνας έχουν τόσο θεωρητικές όσο και πρακτικές προεκτάσεις που συνεισφέρουν ουσιαστικά στην προαγωγή της έρευνας και της επιχειρηματικής πρακτικής. Από τη μια πλευρά, η βιβλιογραφία επωφελείται τόσο από την δημιουργία μιας ολοκληρωμένης μεθοδολογίας αξιολόγησης των συμπεριφορών των φορέων αλλαγής, στοιχείο που δεν έχει αποδειχθεί εμπειρικά στην μέχρι τώρα επισκόπηση, όσο και από την ανάδειξη των φορέων αλλαγής ως τον πλέον σημαντικό κρίκο της αλυσίδας της αλλαγής καθώς για πολλές δεκαετίες οι οργανωσιακές αλλαγές αποτύγχαναν, εξαιτίας της μη επικέντρωσης στον ανθρώπινο παράγοντα. Οι επιχειρήσεις και οι ειδικοί ανθρώπινου δυναμικού και οργανωσιακής αλλαγής επωφελούνται επίσης σημαντικά καθώς διαθέτουν στα χέρια τους πλέον ένα συστηματικό και σταθερό τρόπο αξιολόγησης των κριτηρίων επιλογής των ατόμων για το ρόλο του φορέα αλλαγής και με επιστημονικό τρόπο θα μπορούν να εξασφαλίζουν την αποτελεσματικότητα των αλλαγών στους οργανισμούς τους. Θα γνωρίζουν σε πρακτική βάση, σε ποιόν πρέπει να απευθύνουν το μήνυμα της αλλαγής ώστε αυτός στη συνέχεια να το μεταφέρει με τον κατάλληλο τρόπο σε όλο τον οργανισμό. Η διατριβή ολοκληρώνεται με τους περιορισμούς στο σχεδιασμό της έρευνας, την ανάπτυξη της νέας κλίμακας μέτρησης και στο θεωρητικό μοντέλο της Προσχεδιασμένης Συμπεριφοράς και καταλήγει με προτάσεις για μελλοντική έρευνα.
Λέξη κλειδί Φορείς αλλαγής
Επιλογή προσωπικού
Συμπεριφορά
Ημερομηνία 09-2013
Άδεια χρήσης https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/