Improvements to the explanations of Ithaca’s chronological attributions of ancient Greek inscriptions

Abstract

Τα μοντέλα τύπου Transformers, όπως το Ithaca, έχουν δείξει αξιοσημείωτη ικανότητα χρονολογικού προσδιορισμού αρχαίων ελληνικών επιγραφών. Παρ’ όλα αυτά, οι προβλέψεις τους παραμένουν αδιαφανείς και δύσκολες στην ερμηνεία από ιστορικούς και επιγραφολόγους. Στόχος της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι η βελτίωση των μηχανισμών εξηγήσεων του Ithaca στην εργασία χρονολόγησης, μέσω της ενσωμάτωσης και της συστηματικής σύγκρισης μεθόδων εκ των υστέρων επεξηγησιμότητας (post-hoc explainability), οι οποίες εφαρμόζονται τόσο σε επίπεδο αναπαράστασης χαρακτήρων όσο και σε επίπεδο λέξεων. Aναπτύσσουμε μια ενοποιημένη ροή επεξεργασίας σημαντικότητας (saliency), η οποία κανονικοποιεί τα μεμονωμένα αποτελέσματα, τα συγχωνεύει και παράγει απεικονίσεις θερμικών χαρτών (saliency maps) σε επίπεδο λέξης ή χαρακτήρα. Η προσέγγιση αυτή διατηρεί αναλλοίωτη την ακρίβεια χρονολόγησης του Ithaca, ενώ παράλληλα αναδεικνύει με συνέπεια ιστορικά κρίσιμους όρους και ονόματα που υποστηρίζουν τις χρονολογικές προβλέψεις. Ο συνοδευτικός κώδικας και το μεθοδολογικό πλαίσιο ενισχύουν την επεξηγησιμότητα των χρονολογικών αποδόσεων του Ithaca, καθιστώντας δυνατή τη βαθύτερη κατανόηση και την επικύρωση των αποφάσεων του μοντέλου από ιστορικούς και επιγραφολόγους.Transformer-based models, such as Ithaca, have proven effective in dating ancient Greek inscriptions. However, their chronological predictions remain challenging for scholars to interpret and trust. This thesis enhances Ithaca’s chronological-attribution component by integrating and systematically comparing post-hoc explainability methods applied to both character-level and word-level embeddings. We introduce a unified saliency-processing pipeline that normalizes and fuses explanations into clear, token-wise heatmaps. While preserving Ithaca’s original dating accuracy, our refined explanations consistently spotlight historically relevant names and terms. The accompanying code and methodological framework enhance the interpretability of Ithaca’s chronological attributions, helping historians validate and understand the model’s decisions.