Το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (EU ETS) και η συμβολή του στη μετάβαση σε κλιματική ουδετερότητα: θεσμικό πλαίσιο, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις

Abstract

Η παρούσα διπλωματική εργασία εξετάζει το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (EU ETS) το οποίο αποτελεί βασικό εργαλείο της κλιματικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την επίτευξη των στόχων της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Αρχικά παρουσιάζεται η εξέλιξη της ευρωπαϊκής κλιματικής πολιτικής, εστιάζοντας στις πιο θεμελιώδεις θεσμικές πρωτοβουλίες όπως η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, το πακέτο Fit for 55 και ο Ευρωπαϊκός Κλιματικός Νόμος. Ακολούθως, αναλύεται διεξοδικά η ιστορική ανάπτυξη του EU ETS, μέσω των επιμέρους φάσεων εφαρμογής του καθώς και η διασύνδεσή του με το διεθνές πλαίσιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής όπως το Πρωτόκολλο του Κιότο και η Συμφωνία των Παρισίων. Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται στις θεσμικές μεταρρυθμίσεις που συντελέστηκαν κατά την διάρκεια εξέλιξης των τεσσάρων φάσεων του συστήματος. Μέσω της παραπάνω ανάλυσης εξετάζονται οι προκλήσεις που αντιμετωπίστηκαν και η λύσεις που υιοθετήθηκαν στο πλαίσιο της εξέλιξης του EU ETS. Η εργασία διερευνά επιπλέον τον αντίκτυπο του συστήματος EU ETS τόσο στην ευρωπαϊκή οικονομία όσο και στην κοινωνία καθώς και τη συμβολή του στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας στην Ευρώπη. Στο πλαίσιο της επίδρασης του EU ETS, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και τα χρηματοδοτικά εργαλεία τα οποία στηρίζουν τη δίκαιη μετάβαση (Innovation Fund, Modernisation Fund, Social Climate Fund). Η μεθοδολογία που υιοθετήθηκε στηρίζεται κυρίως σε βιβλιογραφική ανασκόπηση, ανάλυση της ευρωπαϊκής και διεθνούς νομοθεσίας σε συνδυασμό με αξιολόγηση στατιστικών δεδομένων και επίσημων εκθέσεων που σχετίζονται με την εφαρμογή και αποτελεσματικότητα του συστήματος. Τέλος, μέσω της εργασίας διατυπώνονται προτάσεις πολιτικών για τη βελτίωση της λειτουργίας του συστήματος και τη διασφάλιση μιας δίκαιης και βιώσιμης πράσινης μετάβασης.The present dissertation focuses on the European Union Emissions Trading System (EU ETS), which is an essential part of the EU’s strategy for addressing climate change and achieving climate neutrality by 2050. In the first part, the study outlines the main milestones in European climate policy, such as the European Green Deal, the Fit for 55 package, and the European Climate Law, highlighting how these have shaped current developments. This work then provides a detailed overview of the creation and evolution of the EU ETS, analyzing each phase of its implementation and explaining its links to global efforts to combat climate change, including the Kyoto Protocol and the Paris Agreement. Particular attention is given to the most significant institutional changes that have taken place throughout the system’s four phases, as well as the challenges that arose and the ways in which they were addressed. In addition, the thesis explores how the EU ETS has influenced both the European economy and society, with emphasis on its contribution to strengthening innovation and competitiveness. The role of supporting mechanisms, such as the Innovation Fund, the Modernisation Fund, and the Social Climate Fund, is also discussed in relation to the goal of a fair transition. The methodology is mainly based on a review of relevant literature, analysis of European and international legal texts, and examination of official reports and statistical data concerning the system’s implementation and impact. Finally, some policy recommendations are proposed, aiming to improve the system’s effectiveness and support a sustainable, just green transition in Europe.