Critical apparatus: Scribal Error Ontology

Abstract

H παρούσα διπλωματική εργασία αποτελεί μια ερευνητική προσπάθεια γεφύρωσης της φιλολογικής γνώσης με τις ψηφιακές μεθόδους, αποβλέποντας στη δημιουργία ενός οντολογικού μοντέλου, του Scribal Error Ontology, που ικανοποιεί τις ανάγκες της κριτικής κειμένων αναφορικά με τα σφάλματα των γραφέων στις χειρόγραφες μαρτυρίες. Θεμελιώνεται στη φιλολογική βάση της κριτικής κειμένου και του κριτικού υπομνήματος αξιοποιώντας τα εργαλεία που προσφέρει η εννοιολογική μοντελοποίηση για την αναπαράσταση, καταγραφή και κατηγοριοποίηση των σφαλμάτων αυτών. Ειδικότερα, πραγματοποιήθηκε εκτενής και πολύπλευρη βιβλιογραφική έρευνα σχετικά με το κριτικό υπόμνημα, τα στάδια δημιουργίας του, τους κανόνες και τα κριτήρια της κριτικής κειμένων, αλλά και τους βασικούς παράγοντες που συντελούν στην εμφάνιση σφάλματος κατά την αντιγραφή και μεταβίβαση των χειρόγραφων κειμένων με το πέρασμα των αιώνων. Σκοπός της φιλολογικής αυτής έρευνας ήταν η βαθιά κατανόηση του πραγματευόμενου ζητήματος και των αναγκών της κριτικής επιμέλειας κειμένων, που το οντολογικό μοντέλο κλήθηκε να καλύψει. Η Scribal Error Ontology αναπτύχθηκε βάσει της Critical Apparatus Ontology της Francesca Giovannetti, κατόπιν κριτικής μελέτης των πλεονεκτημάτων και των αδυναμιών της. Η Scribal Error Ontology αποτελεί μια οντολογία OWL 2 DL που αξιοποιεί στοιχεία από τα μοντέλα CIDOC CRM, LRMoo και SKOS. Εστιάζει στην καταγραφή και κατηγοριοποίηση των σφαλμάτων των γραφέων, παρέχοντας τη δυνατότητα καταγραφής της ακριβούς θέσης τους στην εκάστοτε χειρόγραφη μαρτυρία, των προτεινόμενων διορθώσεων, αλλά και των επιστημονικών αξιολογήσεων αυτών. Στην ανά χείρας διπλωματική εργασία παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα της βιβλιογραφικής έρευνας, διαγραμματική παράσταση της Scribal Error Ontology, αναλυτικό ορισμό των τάξεων και των γνωρισμάτων της, ενδεικτικά παραδείγματα, καθώς και τον κώδικα RDF της οντολογίας, όπως εξήχθη από το σύστημα Protégé.

This thesis constitutes a research project that bridges philological knowledge with digital methods, aiming to develop an ontology, the Scribal Error Ontology, that meets the needs of textual criticism regarding scribal errors in manuscript witnesses. It is based on the philological principles of textual criticism and the critical apparatus, leveraging the tools of conceptual modeling for the representation, documentation and classification of these errors. In particular, a thorough and multifaceted bibliographic study was conducted on the critical apparatus, its creation stages, the rules and criteria of textual criticism, as well as the main factors that contribute to the occurrence of errors during copying and textual transmission through the ages. The purpose of this philological research was to achieve a deeper understanding of the subject matter and the needs of textual criticism, which the ontology was designed to fulfill. The Scribal Error Ontology was developed based on Francesca Giovannetti’s Critical Apparatus Ontology, following a critical study of its strengths and weaknesses. The Scribal Error Ontology is an OWL 2 DL ontology that incorporates elements from the CIDOC CRM, LRMoo and SKOS models. It focuses on the documentation and categorization of scribal errors, allowing for the recording of their precise location in each witness, the suggested corrections and scholarly evaluations. Following the results of the bibliographic research, we present a diagrammatic representation of the Scribal Error Ontology, a detailed definition of its classes and properties, illustrative examples, and the RDF code of the ontology as exported from Protégé system.