Η πορεία προς το Άμστερνταμ: πτυχές και εκφάνσεις της διακυβερνητικής διάσκεψης

Abstract

Παρατηρώντας τη διαχρονική πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), διαπιστώνεται πως αυτή σε καμιά περίπτωση δεν αποτέλεσε εξαρχής το επιτυχές αποτέλεσμα της ad hoc συνεργασίας κάποιων ευρωπαϊκών κρατών. Τουναντίον, αποτελεί τον καρπό της ρεαλιστικής (σε οικονομικούς και πολιτικούς όρους) προσέγγισης, σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον, με στόχο τη συλλογική αντιμετώπιση προβλημάτων και προκλήσεων πάσης φύσεως. Συνεπώς, η διαδρομή από την ίδρυση της ΕΚΑΧ, το 1951, μέχρι την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ, το 1992, ήταν κοπιώδης, δύσκολη και πλήρης παλινδρομήσεων. Ωστόσο, τα προβλήματα λειτουργίας που προέκυπταν στους κόλπους της ΕΕ, όπως η αδυναμία πολιτικής σύγκλισης μέσω της οικονομικής (όραμα Monnet), οι μεγάλες αποκλίσεις στις ευρωπαϊκές οικονομίες, η αδυναμία λήψης κρίσιμων αποφάσεων λόγω εθνικών συμφερόντων κ.ά. και παράλληλα η αλλαγές του γεωπολιτικού περιβάλλοντος που επέφερε κυρίως η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, επέβαλλαν την άμεση λήψη μέτρων. Η επείγουσα αυτή κατάσταση αποφασίστηκε να αντιμετωπιστεί με την αναθεώρηση του ήδη υφισταμένου πλαισίου λειτουργίας της Ένωσης και όχι με τη σύσταση νέας Συνθήκης. Στο πλαίσιο αυτό, κατά το διάστημα 1995-1997, έλαβαν χώρα συστηματικές διεργασίες, οι οποίες μέσω μεθοδικότητας και συνέπειας, οδήγησαν τα κράτη-μέλη της ΕΕ, στην υπογραφή της Συνθήκης του Άμστερνταμ. Μέσω αυτής επιτεύχθηκαν διορθωτικές αλλαγές σε πολλούς παθογενείς τομείς, ενώ σε άλλους διαπιστώθηκε η αδυναμία συναίνεσης, παραπέμποντάς τους για συζήτηση στο μέλλον. Η μελέτη που ακολουθεί επιχειρεί να αναδείξει πτυχές και εκφάνσεις της Διακυβερνητικής Διάσκεψης (ΔΚΔ) που πραγματοποιήθηκε με στόχο την υλοποίηση της Συνθήκης του Άμστερνταμ. Εξετάζει το γενικότερο γεωπολιτικό πλαίσιο της Ευρώπης και ευρύτερα, ώστε να αιτιολογήσει τις στάσεις και τις αντιλήψεις των ευρωπαϊκών χωρών κατά την ΔΚΔ. Παράλληλα, πραγματοποιεί αναδρομή στην πορεία της ΕΕ, για να προβληθούν τα προβλήματα της λειτουργίας της. Μελετά τις συνθήκες υλοποίησης του όλου εγχειρήματος και πραγματοποιεί αναλυτική παράθεση των αλλαγών που πραγματοποιήθηκαν και εντάχθηκαν στη νέα Συνθήκη. Στο ίδιο πλαίσιο εξετάζεται η στάση που κράτησαν πέντε συγκεκριμένες χώρες ως προς τις μελλούμενες αλλαγές με κριτήριο την εθνική τους φυσιογνωμία. Τέλος, επιχειρείται η άντληση συμπερασμάτων, χρήσιμων από κάθε άποψη στον μελετητή του κοινού ευρωπαϊκού οικοδομήματος.Observing the European Union’s (EU) historical trajectory reveals that it was by no means the successful result of ad hoc cooperation between some European states. On the contrary, it emerged as the product of a realistic approach (both in economic and political terms), withing a constantly changing international landscape, aiming to address collectively a wide array of problems and challenges. Consequently, the path from the establishment of the European Coal and Steel Community (ECSC) in 1951 to the signing of the Maastricht Treaty in 1992 was arduous, difficult and marked by frequent setbacks. However, the operational difficulties within the EU such the inability to achieve political convergence through the economic convergence (Monnet’s vision), significant divergences among European economies, the inability to approve critical decisions due to national interests etc., combined with the changing geopolitical environment, mainly due to the collapse of the Soviet Union, necessitated immediate action. Rather than drafting a new treaty, it was decided that the existing institutional framework should be revised. In this context, during the period 1995-1997, systematic and methodical processes took place, leading the EU member states to sign the Treaty of Amsterdam. This Treaty contained corrective reforms in many problematic areas, while in others, consensus could not be reached, referring to a later stage the discussions. The present study seeks to illuminate aspects and dimensions of the Intergovernmental Conference (IGC) that was held to implement the Treaty of Amsterdam. It examines the broader geopolitical context of Europe and beyond, to justify the positions and perceptions adopted by the European countries during the IGC. Additionally, it reviews the EU’s developmental course to highlight its operational problems. Analyzes the conditions under which the entire project was implemented and provides a detailed account of the changes that were made and incorporated in the new Treaty. In the same context, it examines the position of five specific countries regarding the proposed reforms, based on their distinct national identities. Finally, the study aims to draw conclusions that are valuable from multiple perspectives for scholars of the common European project.