Πράσινος ανταγωνισμός: κρατικές ενισχύσεις και προστασία περιβάλλοντος

Abstract

Τις τελευταίες δεκαετίες στο επίκεντρο της στρατηγικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκεται περισσότερο από ποτέ η κλιματική αλλαγή και η προστασία του περιβάλλοντος. Σημαντικό εργαλείο στην επίτευξη του στόχου για κλιματική ουδετερότητα που έχει θέση η ΕΕ με την επικύρωση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας είναι κρατικές ενισχύσεις. Στην παρούσα διπλωματική εργασία εξετάζεται το νομικό και θεσμικό πλαίσιο των κρατικών ενισχύσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με έμφαση στις ενισχύσεις που αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος και την ενεργειακή μετάβαση. Αρχικά, η παρούσα μελέτη εξετάζει το νομικό και θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας υπό το πρίσμα της στενής σχέσης μεταξύ περιβαλλοντικής πολιτικής, οικονομίας και ανταγωνισμού. Εστιάζει στις πολιτικές και τις ρυθμιστικές παρεμβάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) που αποσκοπούν στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης μέσω της εξισορρόπησης μεταξύ περιβαλλοντικής προστασίας και διατήρησης μιας ανταγωνιστικής αγοράς. Αναδεικνύει τον κρίσιμο ρόλο του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) στην ερμηνεία και την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Γίνεται αναφορά στη συμβολή του πράσινου ανταγωνισμού στην προώθηση καινοτόμων και βιώσιμων επιχειρηματικών πρακτικών, καθώς και στην αλληλεπίδραση της περιβαλλοντικής πολιτικής με τους κανόνες του ενωσιακού δικαίου περί ανταγωνισμού. Μέσα από τη μελέτη δικαστικών αποφάσεων και νομολογίας, τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε εθνικό, επίπεδο η εργασία επιχειρεί να αναδείξει τα όρια και τις δυνατότητες της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ στο πλαίσιο της ενιαίας αγοράς και της οικονομικής ανάπτυξης. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται το νομικό πλαίσιο των κρατικών ενισχύσεων με έμφαση στις διατάξεις των άρθρων 107 και 108 της ΣΛΕΕ, καθώς και στις Κατευθυντήριες Γραμμές για τις Κρατικές Ενισχύσεις για το Κλίμα, την Ενέργεια και το Περιβάλλον (CEEAG). Επιπλέον, αναλύεται η νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) εξετάζοντας σημαντικές υποθέσεις που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην καθιέρωση του τρόπου εφαρμογής των κανόνων κρατικών ενισχύσεων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται σε υποθέσεις που αφορούν τη φορολογική μεταχείριση περιβαλλοντικών ενισχύσεων και τις επιπτώσεις τους στον ανταγωνισμό. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να καταδείξει κατά πόσο οι κρατικές παρεμβάσεις μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της ΕΕ, διασφαλίζοντας παράλληλα τη διατήρηση του ανταγωνισμού και την εύρυθμη λειτουργία της ενιαίας αγοράς.In recent decades, climate change and environmental protection have become more central than ever to the European Union's strategic policy. A key tool in achieving the EU’s climate neutrality goal, as set out in the European Green Deal, is state aid. This thesis examines the legal and institutional framework of state aid in the European Union, focusing on aid aimed at environmental protection and energy transition. Initially, this study examines the legal and institutional framework of European Environmental Law through the lens of the close relationship between environmental policy, the economy, and competition. It focuses on the policies and regulatory interventions of the European Union (EU) aimed at promoting sustainable development by balancing environmental protection with the maintenance of a competitive market. It highlights the crucial role of the Court of Justice of the European Union (CJEU) in interpreting and implementing environmental legislation. The study also explores the contribution of green competition in fostering innovative and sustainable business practices, as well as the interaction between environmental policy and EU competition law. Through an analysis of judicial decisions and case law at both the European and national levels, this research seeks to outline the limits and potential of the EU's environmental policy within the framework of the single market and economic development. In the next chapter, the legal framework of state aid is presented, with particular emphasis on the provisions of Articles 107 and 108 of the Treaty on the Functioning of the European Union (TFEU) and the Guidelines on State Aid for Climate, Energy, and the Environment (CEEAG). Furthermore, the case law of the Court of Justice of the European Union (CJEU) is analyzed, exploring key cases that played a significant role in establishing how state aid rules are applied. Special attention is given to cases concerning the tax treatment of environmental aid and its effects on competition. The thesis aims to demonstrate to what extent state interventions can contribute to achieving the EU's environmental goals, while simultaneously ensuring the preservation of competition and the smooth functioning of the single market.