Προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου : το Ευρωπαϊκό Θεσμικό Πλαίσιο και οι πρόσφατες αλλαγές, η ελληνική έννομη πραγματικότητα

Abstract

Η παρούσα εργασία αφορά την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου. Γνωστά και ως περιβαλλοντικά ποινικά αδικήματα ή εγκλήματα. Ο βασικός σκοπός της εργασίας αυτής είναι να παρουσιαστεί το νομοθετικό πλαίσιο τόσο το εγχώριο, όσο και το ευρωπαϊκό, και πώς το δεύτερο έχει πλέον διαμορφωθεί δυνάμει την νέας Οδηγίας (ΕΕ) 2024/1203. Ακόμα, αποσκοπείται να αναδειχθεί η πρακτική εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου διαμέσου των δικαστικών αποφάσεων. Στην ελληνική έννομη τάξη, τα θεμέλια για την προστασία του περιβάλλοντος, την επιβολή ποινικών κυρώσεων και την περιβαλλοντική ευθύνη έθεσε ο Νόμος 1650/1986 και ειδικότερα το 28ο άρθρο αυτού. Με το Ν. 4042/2012, με τον οποίο ενσωματώθηκε η Οδηγία 2008/99/ΕΚ, σημειώθηκαν σημαντικές αλλαγές και τροποποιήσεις στο άρθρο αυτό. Αντιθέτως, στην Ευρωπαϊκή Έννομη τάξη, χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια για να υπάρξει ένα ενιαίο νομοθέτημα που θα δίνει τις κατευθυντήριες γραμμές. Ωστόσο, το ήδη υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο δεν επέφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, σε συνδυασμό δε με τη ραγδαία αύξηση των περιβαλλοντικών εγκλημάτων, αλλά και του γεγονότος ότι αυτό αποτελεί μια από τις πιο κερδοφόρες δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος παγκοσμίως. Όλα τα ανωτέρω συνέβαλαν στην ανάγκη αυστηροποίησης του νομοθετικού πλαισίου. Σημειώνεται ότι η Οδηγία (ΕΕ) 2024/1203 εγκρίθηκε μόλις το Φεβρουάριο του έτους 2024, ενώ το σχέδιο αυτής είχε ήδη προταθεί από το 2021. Βέβαια, δεν είμαστε ακόμα σε θέση να γνωρίζουμε κατά πόσο οι νέες διατάξεις θα επιφέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν επαναπαύεται. Προσπαθεί να περιορίσει τις προκληθείσες συνέπειες των ποινικών αδικημάτων μέσω δράσεων και ενεργειών σε συνεργασία με θεσμικά και λοιπά όργανα, οργανισμούς, καθώς και με κράτη μέλη προκειμένου περιορίσουν αυτή τη μορφή εγκληματικότητας. Κλείνοντας, η μέθοδος που ακολουθήθηκε προκειμένου να προσεγγιστούν τα ανωτέρω θέματα στηρίχθηκε κατά βάση σε βιβλιογραφική επεξεργασία, στη μελέτη και το σχολιασμό δημοσίων εγγράφων, δικαστικών αποφάσεων και νομοθετημάτων εγχώριων, αλλά και ευρωπαϊκών.

This paper concerns the protection of the environment through criminal law. Commonly referred to as environmental criminal offenses or crimes. The main purpose of this paper is to present the legislative framework, both domestic and European, as well as how the latter (European) has been shaped under the new directive (EU) 2024/1203. Additionally, the aim is to highlight the practical application of the legislative framework through judicial decisions. In the Greek legal system, the foundation for environmental protection, the imposition of criminal sanctions, and environmental liability was established by Law 1650/1986, specifically Article 28 of this law. With Law 4042/2012, which transposed Directive 2008/99/EC, significant changes and amendments were made to this article. In contrast, within the European legal framework, it took several years for a unified legislative document to be established to provide the necessary guidelines. However, it appears that the existing legislative framework did not produce the expected results. Combined with the rapid increase in environmental crimes, as well as the fact that environmental crime is one of the most profitable activities of organized crime worldwide, this contributed to the need for stricter legislation. It is noteworthy that Directive (EU) 2024/1203 was approved only in February 2024, while its draft had been proposed as early as 2021. Nevertheless, we are still unable to determine whether the new provisions will yield the desired results. However, the European Union does not remain complacent. It continues to attempt to limit the consequences of criminal offenses through actions and efforts in cooperation with institutional bodies and other organizations, as well as with countries, in order to reduce this form of crime. In conclusion, the methodology employed to approach the above topics was primarily based on bibliographical research, the study and commentary of public documents, judicial decisions, and legislation, both domestic and European.